Plastik kirliliğine son vermeyi amaçlayan küresel anlaşma, üç yılı aşkın müzakerelerin ardından nihai aşamaya yaklaşıyor. Önümüzdeki hafta, 170'ten fazla Birleşmiş Milletler üyesinden temsilciler, İsviçre'nin Cenevre kentinde bir araya gelerek anlaşmanın en zorlu başlıklarını masaya yatıracak.
Müzakerelerde Ne Görüşülüyor?
Müzakerelerdeki en çetin başlıklar şunlar:
Bakir plastik üretiminin azaltılması
Zararlı kimyasalların plastik üretimindeki rolünün sınırlandırılması
Anlaşmanın çağrısı, plastiğin yalnızca son kullanımı ve atık yönetimi değil, tüm yaşam döngüsünü kapsayan önlemler içeriyor. Ancak bu noktada derin görüş ayrılıkları var.
İki Farklı Yaklaşım Var
Plastik konusunda anlaşmaya varılamamasının nedeni iki farklı görüşün var olması. Yüksek hırslı koalisyon olarak adlandırılan taraf, üretim sınırlarının net şekilde belirlenmesini savunuyor. Panama gibi ülkeler, her devletin ne kadar plastik ürettiğini bildirmesini ve bunu azaltmaya yönelik stratejilerini açıklamasını istiyor.
Petrokimya Devleri (Çin, İran, Rusya, Suudi Arabistan), plastik kirliliğinin çözümünün üretim değil, geri dönüşüm ve döngüsel ekonomi üzerinden ilerlemesi gerektiğini savunarak üretim sınırlamalarına karşı direnç gösteriyor.
Göteborg Üniversitesi’nden çevre bilimci Bethanie Carney Almroth, plastik sorununu yalnızca “atık” odaklı görmenin eksik bir yaklaşım olduğunu ifade etti. Tüm bilimsel modellemeler, üretim azaltılmadan kirliliğin önlenemeyeceğini ortaya koyuyor. OECD’nin analizine göre, sadece geri dönüşüme dayalı politikalar, plastik sızıntısını engellemede yeterli olmayacak.
Kimyasallar Görünmeyen Tehdit
Plastiklerin üretim sürecinde binlerce farklı kimyasal kullanılıyor:
Ham polimer üretimi için katalizörler, monomerler
Renk ve dayanım sağlayan katkı maddeleri (alev geciktiriciler, ısı dengeleyiciler vb.)
Üretim sırasında kullanılan çözücüler, emülgatörler, yağlayıcılar
Bu kimyasallar zamanla parçalanıyor, bozunuyor ve çevrede uzun vadeli toksik etkilere yol açabiliyor. Mikroplastiklerle birlikte, insan sağlığı üzerinde ciddi tehdit oluşturduklarına dair veriler giderek artıyor.
Plastik Gerçekleri
| Veri Noktası | Değer |
| Yıllık plastik üretimi (2024 tahmini) | 500+ milyon ton |
| 2040 üretim tahmini | 736 milyon ton |
| Plastiklerin geri dönüşüm oranı | %9 |
| Üretilen plastik (son 70 yılda) | 10 milyar ton |
| Mikroplastiklerin tespit edildiği yerler | Beyin, plasenta, anne sütü, okyanus çukurları, Everest, kutuplar |
Cenevre’de Ne Bekleniyor?
Güney Kore’deki son görüşmelerde ortak bir metin üzerinde uzlaşılamamıştı. Cenevre’deki bu toplantı, anlaşmanın geleceğini şekillendirecek. Üretim sınırlaması ve kimyasal düzenlemeleri konusunda uzlaşı sağlanabilirse, plastik kirliliğine karşı ilk küresel bağlayıcı anlaşma yolda olabilir.
